Suediako hotel baten nengoela armosua hartzen, bi lapiko ikusi nituen. Baten gainean “6 minutu” jartzen zuen, bestearen gainean “8 minutu”. Barruan, arrautzak: arrautza egosiak. Eta noski, aipatu denborak egosketa puntu ezberdinak lortzeko ziren: zuringoa eta gorringoa bigunagoa edo gogorragoa egoteko. Horra hor, nire begien aurrean, arrautza egosi perfektuaren formula suediarra!
Baina nire pozak arrautza bat egostea baino gutxiago iraun zuen. Larritzen hasi nintzen: gurean oiloak desberdinak direnez, Suediarren emaitzak errepikatzeko gai izango al nintzen etxera bueltatzean? Ezin nuenez arriskatu, akziora pasa nintzen: herri hartako merkatura joan, oilo suediar polit-polita erosi eta txakur mozorrotu nuen hegazkinean sartzeko, denek dakiten moduan errazagoa baita txakur bat hegazkin batean sartzea oilo bat baino (aduana-legeen bitxikeriak).
Etxera heldu eta berehala, oiloa erruten hasi zen eta aldi berean ni errudun sentitzen, nik bere herrialdetik urrutiratu nuelako oiloak herrimina zuelakoan eta horregatik ari zela arrautzak erruten eta erruten. Baina ez dago arto ale bikosatzen ez duten herriminik, oiloa lasaitu zen eta gainera nik arrautzak nahiko nituen jada esperimentuetan hasteko.
12 lapiko sutan jarri nituen aldi berean (badakit estadistika ona izateko askoz lapiko gehiago erabili beharko nituzkeela, baina ez nuen lekurik sukaldean) eta arrautzak egosten hasi, denbora ezberdinez: 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 32, 55, 89, 144 minutuz… eta geratzen zen azken arrautza 4 egunez, sutondoan ahaztu nuelako. Eta… kale!! Arrautza guztiak bigun bigunak zeuden!
Zer arraio? Nola liteke? Begirada okerrez begiratu nuen oiloa, eta egutegian domekarako salda prestatu behar nuela idaztear nengoela, nahiko leku altuan bizi naizelaz akordatu nintzen. Eta hori balitz problema? Irakiten zegoen uraren tenperatura neurtu nuen: 60°C! Horra hor arazoa. Oiloa besapean hartu eta haranera jeitsi nintzen arrautzak egostera.
———————–
Argibidea:
Arrautzaren zuringoa 60-65°C inguruko tenperaturan hasten da koagulatzen eta gorringoak aldiz, 65-70°C behar ditu koagulatzeko. Uraren irakite-tenperatura inguruneko presioaren araberakoa da. Itsasaldean, presio atmosferikoa ~1013 mbar inguru da, eta presio horretara, uraren irakite-tenperatura ~100°C da. Presioa ~200 mbar balitz, ura 60°C-tan hasiko litzateke irakiten. Tenperatura horretara oiloren arrautza (suediarra edo edonongoa)ez da guztiz egosiko.
Irakite-tenperatura eta presioaren arteko erlazio hori da presio-lapikoen funtzionamenduaren oinarria: presioa handitzean uraren irakite-tenperatura igo egiten da eta elikagaiak kazkarrago egosten dira.
Zehaztasuna: presio atmosferikoa ~200 mbar ingurukoa da… 10.000 m-tik gora! [1,2] Horra hor leku altutxoa nire etxea izateko…baina ez da ezinezkoa, zientzilariak gehienetan hodeietan gaudelako.
[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Vertical_pressure_variation