Gertakari historikoak modu anitzez sartu dira mitoetan. Benetan bizi izan diren pertsonaia ezagun batzuei mito bat eratxiki zaie. Sarako erretor izan zen Atsular idazlea, adibidez, apez sorgin bilakatu da Lapurdiko kondairetan; eta halaber Atarrabio. Era horretan garaikideturik mitoa “biziberritu” egiten da, eta bermatu ere. Mekanismo zahar hori azken mendera arte ibili da, eta orduko zenbait istoriotako protagonistek daramatzate kontalariek ezagutu dituzten jendeen izan-abizenak.