KONDESTABLEAREN JAUREGIA. 2023ko azaroaren 17a – 2024ko urtarrilaren 14a. Julio Martín Caro: Tinta eta papera.

Julio Martín-Caro Nafarroako arte garaikidearen aitzindarietako bat da. Julio Martín-Caro: tinta eta papera erakusketak artistaren obraren zati bat erakusten du, tintaz egindako marrazkiak ardatz hartuta, ehun bat obraren bidez. Gehienak Nafarroako Museoak lagatakoak dira, baita egilearen anaiak eta bi bildumagile iruindarrek utzitakoak ere. Marrazkiak Kondestablearen jauregiko 1. eta 2. aretoetan egonen dira ikusgai, lehenengo solairuan, urtarrilaren 14ra arte.

Rudy Goroskieta Kulturako zuzendariak, Enrique Martín-Caro Julio Martín-Caro Arte Elkarteko lendakariak eta Javier Manzanos erakusketaren komisarioak egin dute aurkezpena. Erakusketa honek Martín-Carok Iruñeko eszena piktorikoari ekarri zion modernotasun kutsua aitortu nahi du, pintura ulertzeko zuen modu egiazko eta abangoardista, nazioko eta nazioarteko erakusketa eta aintzatespenez betetako ibilbide labur baina oso garrantzitsu baten bidez garatu zuena.

Ikusgai dauden tintek bilakaera hori islatzen dute, bi alditan biltzen ahal diren obrekin: bata 1953tik 1958ra, 1959an Vianako Printzea Erakundearen aparteko beka lortu aurrekoa, Venezian bere prestakuntzan sakontzeko aukera emanen ziona, eta bestetik, 1965 eta 1968 bitartean egindako obren bigarren multzo zabalago bat, hil aurreko egunetara artekoa. Azken horietan, Martín-Caroren modernitate-anbizioa eta kalitate plastikoa nabarmentzen da: giza irudiak bere berezko espazioa sortzen du, sentitzen duen espazio ‘biologiko’ bat, bere pertsonaia elbarriek adierazten duten tragediak desitxuratua, bere sufrimendu fisikoaren isla dena.

Halaber, erakusketak bere marrazkiak aldarrikatzen ditu, eta horrek berekin dakar marrazkia arte txiki gisa ulertzearen ideia oker hori baztertzea, bere laborategirik intimoena, arriskutsuena eta libreena aurkitzea eta sorkuntza garaikiderako bide berriak esploratzeko erabili zituen lengoaiak deszifratzen saiatzea. Martín-Carok, 16 urte zituenetik hogeita hamabost urterekin heriotza eraginen zion endekapenezko gaixotasun baskularraz jabetuta, abiadura handian zeharkatu zituen bere hazkunde artistikoaren etapak, non eragin ugari ikus daitezkeen elkarren segidan: Goya, Picasso, Solana, Rouault, Nolde, Bacon eta El Paso taldea, besteak beste.

Martín-Carok bide handia egin zuen ahots propio baten bila, beti bi premisa iraunkorren mende: kezka sozial, politiko eta existentzial sakona, eta figurazioarekiko fideltasuna, muga espazial eta adierazkorretaraino badarama ere. Tintak bata bestearen atzetik datoz, trazu bortitz eta aldrebesez osatutako modu seriatuan, eta gogora ekartzen dituzte hala komikietako binetak (izenburuak edo erreferentziak dituzten testuak sartzen baititu), nola zinemaren berezko film-sekuentziak. Haren marrazkiek dentsitate eta dinamismo handiko kontakizunak eskaintzen dituzte, egin ziren garaia agertzen dutenak, eta azken urte frenetiko horietan garatu zuen lan obsesiboa erakusten digutenak.

Julio Martín-Carori buruz

Julio Martín-Caro (1933-1968) 20 urterekin sartu zen San Fernandoko Arte Ederren Goi Mailako Eskolan (Madril), pintura ikasketak egin zituen Manuel Gutiérrez Navasekin eta bere prestakuntza Pancho Cossiorekin handitu zuen. Bere ibilbidean zehar, hainbat sari eta errekonozimendu lortu zituen lehiaketa eta sariketa artistikoetan, Madrilen, Baionan (Frantzia) zein Italian. 35 urte eskas zituela hil zen arren, banakako eta taldeko berrogeita hamar erakusketa baino gehiagotan parte hartu zuen, eta horma-dekorazioko proiektuetan parte hartu zuen Poyoko monasterioan (Pontevedra) edo Madrilgo Teatro Realen.

Bere lanak hainbat tokitan daude: Washingtongo Kongresuko Liburutegian; Johannesburgoko (Hegoafrika) Arte Modernoko Museoan; Reina Sofía Arte Museoan; Nafarroako Museoan; Iruñeko Udalaren Arte Garaikideko Bilduman; Caracasko Arte Garaikideko Museoan; Chicago, Ohio, San Frantzisko eta Santa Barbarako (AEB) museoetan, eta Frantzia, Italia, Danimarka, Alemania, Austria, Filipinak, Japonia, Panama edo Estatu Batuetako bilduma pribatuetan.

Nafarroako Museoak Julio Martín-Caroren 294 artelanen ondare garrantzitsua du, eta horietatik 91 ikusgai daude gaur, ostiralarekin, zabalduko den erakusketan. Ia 300 obra horiek Nafarroako Museoak bere anaia Enriqueri erosi zizkion 1993an.

«Formak espazioaren luzapena izan behar du»

Julio Martin-Caro

* 1993an Nafarroako Museoak Enrique anaiari erosi zizkion Julio Martín-Caroren 294 lanen ondare garrantzitsuaren zati diren eta Nafarroako Museoak zaintzen dituen tintaz egindako 91 marrazkiren bilduma. Erakusketan, horiekin batera, Enriquek berak utzitako hiru tinta ditugu, eta beste lau, Iruñeko bi bildumagileek utzitakoak. Guztiei eskertzen diegu beren lankidetza sutsua, multzo bikain hau lehen aldiz erakustea ahalbidetu baitute.

Erakusketa honek Martín-Carok Iruñeko pintura-eszenan inspiratu zuen modernotasun-kutsua aitortu nahi du, berak garatu zuen pintura ulertzeko zuen modu benetakoa eta abangoardista, nazioko eta nazioarteko erakusketa eta aintzatespenen ibilbide labur baina oso bizi eta esanguratsuaren bidez.

Bere marrazkiak aldarrikatzea marrazkiaren ideia oker hori arte txiki gisa baztertzea ere bada, bere laborategirik intimo, arriskutsu eta libreena aurkitzea eta sorkuntza garaikiderako bide berriak arakatzeko erabili zituen hizkuntzak deszifratzen saiatzea.

Martín-Carok, hamasei urte zituenetik bere heriotza hogeita hamabost urterekin eragingo zuen gaixotasun baskular degeneratiboaz jabetuta, abiadura handian zeharkatu zituen bere hazkunde artistikoaren etapak, non eragin ugari aurkitzen diren eta gertatzen diren.